NRK almmuhii 3.b miessemánu 2011 listu galle geafi leat iešguđetge suohkaniin Norggas. Listu čájeha ahte leat geafit olles riikas, muhto olu sámi suohkaniin leat stuorat oasit geafit go eará suohkaniin. Suohkanat nugo Ivgu, Omasvuotna, Guovdageaidnu, Kárášjohka, Fálesnuorri, Divttasvuotna, Grong ja Tydal leat dáin suohkaniid gaskkas gos lea stuorámus proseanttaoassi geafit, geahča listu. Lea maiddái nu ahte stuorámus oassi geafit leat Oslos, dat čájeha ahte ii dárbbaš leat sáhka gos gávpogat ja gilit leat vuostálaga.

Definišuvdna geat listui leat registreren geafin leat earet eará leamaš sisaboađu vuođul. Geafivuohta lea doahpa mii lea olu digaštallajuvvon, iige leat ollislaš ovttaoaivilvuohta mii galgá vuođđun go rehkenasto eallime geafivuođarája vuolde. 

Gažaldat mii čuoččila lea man stuora oassi ássin dain suohkaniin mat leat sámi guovlluin ellet maiddái meahccasteami ja lonuhallama vuođul ja dan bokte birgejit. Berreši iskat man dehalaš “ruoná ekonomiija” mearkaša olbmuide sámi guovlluin. Eai olbmot soaitte geafit, eaige soaitte ieža oaivvildit sii leat geafit. Vaikko sis ii leat seamma olu ruhttasisboahtu go muđuige riika ássiin, de sis soaittá earálagan ekonomiija mii lasida eallinvuođu.  Lea dehalaš oaččut eambbo máhtu dán birra go dat sisttisdoalla man dehalaš árbevirolaš meahcasteapmi lea. Lea áin hui dehalaš ollusiid eallinvuđđui, ja sihkkaraste olbmuid vejolašvuođa áin eallit daid ressuršaid vuođul mat leat meahcis ja sahtta danin aktiivvalaččat geafivuođa vuosttildit. 

Seammas fertet fuomašit ahte geafivuođahástalusat leat min guovlluin maiddái. Mii fertet leat gergosat dustet dán dehalaš barggu mii guoská hehtet mánáid, boarrasiid ja rávisolbmuid eallime geafivuođarája vuolde.  Geafivuohta lea tema man birra eat nu olu ságastala. Go leat olu digaštallamat ja beroštupmi sámepolitihkkariid bálkkáid ja honoraraid birra lea dehalaš čájehit ahte mii maiddái beroštit gefiid dili birra.

Sámedikkepolitihkarat galget maiddái engašeret iežaset aktiivalaččat bargat unnidandihte geafivuođa sámi searvvodagas. Jus álgit dainna mii lea čielggas buohkaide namalassi sihkkarastit ahte NAV duođasválda stuora hástalusa mii lea nannet doarvái buori diehtojuohkima ja bagadallama ortnega birra sámegillii. Sáhtta leat stuora árvu bálvalusgeavaheddjiide ahte buresbirgen-, bargu-, ja sosiáladoaibma sihkarasta sámi kultuvra- ja giellaipmárdusa NAVbargiin.

---------

På norsk / Dárogillii