Čállán: Randi A. Skum

NSR 1. evttohas sámediggeválggaide Gaska-Romssas

Vássán njealjadasjagi konjunkturbaromehteris oaidnit mii ahte Davvi-Norgga mátkkoštanealáhusas leat seamma olu jahkevirggit go guolástusealáhusas dáppe davvin. Sámis leage olu maid sáhttá fállat – sihke luondduvásáhusat, ođđamállet komfort ja ovttaskas olbmo deaivvadeamit. Min guovllu oadjebasvuohta sáhttá maid leat ovdamunni, go juo gearddi máilimmis muđui leat váttisvuođat ja vašálašvuođat mat dáppe eai leat. Turismaealáhus lea bures nagodan fievrridit márkaniidda min fálaldagaid. Konjunkturbaromehteris sáhttá oaidnit makkár ealáhusaiguin manná bures min lagaš guovlluin. Go juo gearddi mátkkoštanealáhusain manná bures ja dat stuorru, de ferte dan birra ságastallat almmolašvuođas.

Manne bohtet?

Dárbu lea ráhkadit ollislaš ealáhuspolitihkalaš strategiijaid ja buori doaibmaplánaid, go juo gearddi mátkkoštanealáhus stuorru. Dallehan sáhttá doaladit, ja hehttet ealáhusa unnomis ja stuorrumis menddo sakka áigodagaid mielde. "Davvi-Norgga ođđa cukcasat”, daid birra lei olu sáhka moadde jagi áigi. Nordlys aviisa buvttii ovdan "Davvi-Norgga ođđa jienaid ". OL-jurdda ilmmai ja hábmejuvvui, TAC bođii Romsii, ja Mandela konsearta šattai duohtan vaikko máŋggas eahpidedje. Fylkkadiggepolitihkkárat sihtet "čavget bargat” ja regionaliserema birra leamaš olu sáhka. Oktiibuot čájeha dát ahte mii dáppe davvin atnit iežamet árvvus ja luohttit iežamet attáldagaide. Manne dasto bohtet turisttat? Dasa leat seammá ollu vástádusat go vejolaš fálaldagat. Diehtit mii gal ahte turisttat sihtet vásihit juoga mii lea eará go sin ruovttuguovllus. Dat sáhttá leat dálki ja luondu, dahje kultuvra, olbmot ja vásáhusat. - Vejolašvuođat vaikko man olu.

Kvalitehta ja sámi dimenšuvdna

Sáhttá máŋgga láhkai ovddidit buori ja ollislaš turismaealáhusa davvin. Fágalaš ja politihkalaš forat ealáhusovddideami váste lea okta buorre vuohki. Kvalitehta­jurddašeapmi ferte álo leat sajis, vuvddežit go mii vásáhusaid vai kultuvrra. Kvalitehta lea fágalašvuođa, álgoávdnasiid, erenoamášvuođa ja etihka duohken. Sámi kultuvra lea oassin mátkkoštanealáhusa promotemis ja fievrriduvvo márkaniidda eksohtalažžan ja erenoamážin. Sáhttá álkit meaddit eahpekritihkalaččat márkanastit eksohtalaš eamiálbmotkultuvrra. Mu mielas ferte hui várrogasat bargat dán ektui. Máilmmi eará guovllun lea eamiálbmotkultuvra geavahuvvon ja kommersialisere­juvvon. Márkanastit "váldet luoikkas" dahje "suoládit" eamiálbmoga kulturdávviriid, muitalusaid, árbevirolaš lávlagiid dahje málestankultuvrra. Lea gudnerihkkun go kultuvra rievdaduvvo ja heivehuvvo modernitehta plastihkkahámiide vai golut galget unnut ja hivvodat galgá lassánit. Eamiálbmogat fertejit beassat bidjat eavttuid ja mearridit makkár mátkemuittuid, biktasiid ja kulturgovaid heive fállat. Dás leage sáhka etihkas. Ceavzi ja kvalitehtalaččat buorre turismaealáhus ferte ovddiduvvot etihkalaččat ovdalgihtii vuđolaččat mearriduvvon prinsihpaid olis.

Sámi dáidda

Muittán bures mátkevásáhusa mii mus lei Vancouveris Canadas. Vuosttaš mii čábbát iđii mu čalmmiid ovdii doppe ođđaáigásaš girdihámmanis ledje stuorra totemat. Dat lea munnje buorren ovdamearkan mot čáppá vuogi mielde sáhttá bargat eamiálbmotkultuvrrain mátkeealáhusas. Dovden dakkaviđe ahte lean boahtán eamiálbmotbáikái. Mátkevásáhus Canadas šattai dán dáidága bokte duođaid muitinveara munnje. Lei čáppát ja heivvolaččat ráhkáduvvon – dološ ja ođđa áiggi kultuvra laktasan oktii. First Nations (Canada eamiálbmogat) leat searvan dáidága ráhkadeapmái.

Norggas lea baicce sámi dáidda museaide čihkkojuvvon. Eamiálbmotgávpogis Romssas ii leat sámi dáiddagalleriija, ii ge leat sámi kvalitehtaduodjegávpi. Dat lea mu mielas váilivuohta, go muđuihan leat olu fálaldagat. Romsii mii fertešeimmet oččodit dakkár fálaldaga mii mu mielas leage dárbbašlaš vai mátkkošteddjiid vuordámušat ollášuvvojit, ja vai boasttu miellagovaid njulget. Heargegilvvut Storgatas ledje duođai finna doalut. Dien láhkai sáhttet ealáhusat, valáštallit ja almmolaš ásahusat ovttas čađahit kvalitehtadoaluid.  

Gelddolaš boahtteáigi

Jáhkán Sámedikkis lea dehálaš bargu ovdánahttit boahtteáiggi turismma dáppe davvin. Mii fertet searvat sihke politihkalaš ja fágalaš dásis. Dákkár oktasaš ovdánahttin lea buohkaide buorrin, buorre dutnje ja buorre munnje, ja mii vel buoret.

Gulahallanolmmoš: Randi Skum

randiskum@hotmail.com, tlf 97090338