Njuolggadusaid ulbmil lea earret ahte dát bajimus mihttomearit vuhtiiváldojuvvoše:

1. Politihkkár adnojuvvo luohtehahttin ja lobálaš politihkkárin
2. Organisašuvnnas lea rabasvuohta ja buohkat dihtet makkár bargu ja makkár čatnasumit luohttámušolbmos leat
3. Luohttámušolmmoš lea oskkáldas dan organisašuvdnii man son ovddasta

Ehtalaš njuolggadusaid ulbmil lea ahte buohkat galget diehtit makkár gáibádusat organisašuvnnas leat guovddáš luohttámušolbmuide ja diehtit manne luohttámušdoaimma ferte bargat almmá ehtalaš boasttu daguid haga.

Ehtalaš njuolggadusat leat vuosttažettiin NSR guovddáš luohttámušolbmuid ovddas nu movt NSR jođiheaddji, organisatuvrralaš ja politihkalaš jođiheaddji, riikkastivralahtut, nuoraidlávdegotti jođiheaddji, válgalávdegoddi, SOL ja bargit nu movt ovdamearkka dihte čállingotti jođiheaddji. Njuolggadusat sáhttet maid gustot NSR luohttámušolbmuide báikkálaš servviin nu movt báikkálaš servviid jođiheaddjit, ruhtadoallit, čállit ja revisorat, ja sámediggeáirasiid ja vejolaš politihkalaš ráđđeaddiid ja joavkočálliide. Njuolggadusat sáhttet maid gustot válgastivrraide.

Juohkehaččat lea alddis ovddasvástádus bearráigeahččat ahte njuolggadusat čuvvojuvvojit dan áiggis go ieš doaibmá NSR luohttámušolbmon. NSR jođiheddjiin lea sierranas ovddasvástádus bearráigeahččat ahte njuolggadusat čuvvojuvvojit praktihkalaš politihkalaš eallimis ja organisašuvdnabarggus muđui.

Ehtalaš njuolggadusat eai čilge buot vejolaš dilálašvuođaid, muhto čilge oppalaččat ehtalaš gažaldagaid jos luohttámušolbmot dárbbašit diehtit makkár ehtalaš árvvoštallamat lea buoremusat. Juohke luohttámušolmmoš galgá aŋkke gulaskuddat lagamuš jođiheddjiin dahje iežas politihkalaš orgánain jos lea dakkár dilis mas eahpida muhton ehtalaš árvvoštallama.

Norgga Sámiid Riikkasearvi (NSR) áigu dáid njuolggadusaid bokte nannet ahte NSR organisatuvrralaš ja politihkalaš bargui sáhttá luohttit.

LUOHTTÁMUŠ

Ovttastanvejolašvuohta
NSR luohttámušolmmoš dahje bargi lea geatnegahtton diehtit ahte son ovddasta NSR daid oktavuođain gos son lea luohttámušolbmon. Guovddáš luohttámušolbmot fertejit álo muitit ahte sii ovddastit organisašuvnna ja hui čielgasit čilget makkár oktavuođain sii leat priváhta olbmot ja makkár oktavuođain sii leat NSR ovddas, vai olbmot eai seagut áššiid ja eahpidišgoađe lea go luohttámušolmmoš almmolaš ja priváhta oktavuođas.

Mearrádusat maid mearrida organisašuvnnalaš ja politihkalaš oktavuođas galget nu bures go vejolaš mearriduvvot friddja vuođus. Eará olggobealde dilálašvuođat ja deasttat, nu go ovdamearkka dihte hirbmat váikkuhanbargu ja lohpiduvvon bálkkát dahje eará, eai galgga dáhpáhuvvat eaige galgga mange láhkai váikkuhit NSR politihkalaš bargui. NSR olmmoš ii galggat maŋŋá geavahit dieđuid maid oažžu NSR luohttámušolbmon, alcces háhkat ovdamuniid dahje earáid vahágahttit.

Bealatkeahtesvuohta
Bealatkeahtesvuohta máksá ahte galgá diehtit makkár luohttámušdoaibma dahje bargu alddis lea. Bealatkeahtesvuođa gažaldat sáhttá čuožžilit jos lagaš fuolkkit leat mielde, dahje eará áššit leat das, mat sáhttet unnidit luohttámuša NSR mearrádusaide ja bargui. NSR luohttámušolmmoš dahje bargi galgá namalassii geahččalit garvit dilálašvuođaid main NSR ja peršuvnnalaš beroštumit sáhttát boahtit vuostálaga. Galgá garvit dilálašvuođaid main olbmot sáhttet jáhkkit ahte iežas ovdamunit, bearraša ovdamunit, sosiálalaš gaskavuođat dahje fitnodaga oktavuođat sáhttet leat váikkuhan mearrádusaide dahje daguide. Luohttámušolmmoš dahje bargi geasa fállojuvvo bargu mii sáhttá váikkuhit NSR luohttámuša, galgá dábálaččat dieđihit lagamus hovdii dahje bajit luohttámušolbmui ja muitalit dákkár vejolaš fálaldagaid birra. Sii geat ožžot veahki dahje ruđa goalmmát olggobealdeolbmos dahje -orgánas, galget dakkaviđe muitalit dán ášši birra organisašuvnna formealla kanálaid čađa. Jos luohttámušolmmoš dahje bargi háliida váldit vuostá bálkká goalmmát olggobealdeolbmos- dahje orgánas, de ferte beassat luohpat virggis dahje luohttámušdoaimmas nu johtilit go vejolaš.

Mátkkit NSR ovddas
Juohke luohttámušolmmoš galgá mátkkoštit nu hálbái go vejolaš, ja dábálaččat máksá NSR goluid dahje eará šihttojuvvon diŋgojeaddji máksá golu. NSR galgá ieš máksit mátkki jos orru leamen nu ahte diŋgojeaddji háliida váikkuhit NSR eahpegovttolaš vuogi mielde vai NSRs ii livčče friddjavuohta iešheanalaččat mearridit organisatuvrralaš dahje politihkalaš mearrádusa. Almmolaš eiseválddit ja etáhtat sáhttet barggahit NSR ja máksit mátkki NSR ovddas, muhto NSR ferte árvvoštallat juohke háve lea go mátki dakkár mii lea ávkin NSRii danne go NSR beassá muitalit iežas ovddalgihtii šihttojuvvon politihka birra. NSR berre ieš máksit mátkki jos sáhttá čuožžilit gažaldat daid mearrádusaid birra mat dahkkojuvvojit diekkár mátkkiid vuođul. Dákkár mátkkiin galget NSR luohttámušolbmot ja bargit láhttet bures, eai ge dahkat daguid mat billistit NSR nama ja buori beaggima ovddas.

Lassidienas ja ekonomalaš beroštumit
NSR bargit eai sáhte NSR Bargolávdegotti mearrádusaid haga bargat lassibargguid, váldit vuostá stivraláhttosajiid, dahje eará bálkáhuvvon bargguid mat sáhttet dagahit NSR beroštumiid ovdii dahje billistit NSR luohttevašvuođa. Luohttámušolbmot galget dábálaččat muitalit makkár eará lassidoaimmat dahje bálkáhuvvon doaimmat sis leat. NSR čállingoddi galgá oktii jagis guorahallat makkár lassidoaimmat dahje ekonomalaš beroštumit bargiin leat. Registreren lea eaktodáhtolaš ja áidna mii registrerejuvvo lea makkár lassidoaibma bargis lea. Ii galgga registreret man ollu eará bálkká bargi oažžu, jos sus leat lassidoaimmat.

Skeaŋkkat dahje eará ovdamunit
NSR luohttámušolbmot dahje bargit eai galgga váldit vuostá skeaŋkkaid dahje eará ovdamuniid mat sáhttet váikkuhit mearrádusaide ja daguid dahje addit sutnje eahpidahtti integritehta. NSR áirasat eai galgga addit dahje fállat ovdamuniid mat sáhttet váikkuhit nubbiid mearrádusaide/daguide. Ii galgga geavahit iežas posišuvnna alcces háhkat dahje earáide háhkat eahpegovttolaš ovdamuniid.

RABASVUOHTA

Rabasvuohta
NSR galgá iežas doaimmas geahččalit rahpasit muitalit buot áššiid, sierranasat miellahtuide muitalit, muhto maiddái servodahkii muitalit. Dán láhkái sáhttá álbmot luohttit NSRii ja min válljejuvvon áirasiidda ja bargiide.

Diehtojuohkin
NSR galgá addit rievttes ja doarvái dieđuid. Hálddahuslaš dahje politihkalaš dásit eai sáhte instrueret dahje geahččalit váikkuhit boasttu dieđuid juohkimii.

Cealkinfriddjavuohta
Buohkain galgá leat lohpi cealkit oaiviliid ja cuiggodit áššiid organisašuvnna siskkáldas lanjain, ja maiddái almmolaččat. Jos geange cealkinfriddjavuođa galgá gáržžidit, de galgá olles jođihangoddi sierranasat čálalaččat muitalit manne cealkinfriddjavuohta gáržžiduvvo, ja ágga ferte dábálaččat leat ovttaskas olbmo peršuvnnalaš dahje sierranas dilli.

Dieđiheapmi
Bargit ja politihkkárat galget ávžžuhuvvot dieđihit jos fuomášit cuiggodanveara áššiid, de hástaluvvojit dieđihit dáid áššiid birra. Sáhttá leat sáhka vearredagus maid muhtun politihkalaš orgána dahje ovttaskas olmmoš lea dahkan. Cuiggodeami galgá buktit organisašuvnna formála kanálaid čađa.

Oskkáldasvuohta
NSR ja ovttaskas luohttámušolmmoš dahje bargi galget leat oskkáldasat nubbi nubbái. Luohttámušolmmoš dahje bargi lea geatnegahtton leat oskkáldas NSR beroštumiide. Son ii galgga buori ákka haga almmolaččat cuiggodišgoahtit NSR dahje válljejuvvon orgánaid negatiivvalaš vuogi mielde. NSR ja jođiheaddjit galget gis bearráigeahččat ahte sihke bargiid ja luohttámušolbmuid beroštumit váldojuvvojit vuhtii nu bures go vejolaš.

Karantene
Luohttámušolbmot dahje bargit geat heitet virggis/bálvalusas galget geahččalit garvit boastut geavaheames čiegus dieđuid maid sii leat ožžon virggis dahje luohttámušdoaimmas, lagamus áiggis maŋŋil go leat heaitán. Nu bures go vejolaš galgá geahččalit garvit bidjamis iežas dakkár dillái ahte goalmmát olggobealdeolmmoš dušše čiegus dieđuid dihte viggá ovttasbargat suinna.

NSRs etiske retningslinjer på norsk