Mearkkašumit: Diehtu Romssa soahkemehciid gáhttenplánaid birra

Iinna ja Biras Sámiid Searvi-NSR lea Norgga Sámiid Riikkasearvvi (NSR) báikkálaš searvi. Sarvvis leat miellahtut 8 suohkanis Lulli-Romssas, Gaska-Romssas ja Davvi-Nordlánddas. Guovllus leat oalle olu sámit, eanemusat márkosámit ja mearrasámit.

IBSS-NSR lea ožžon Romssa soahkemehciid gáhttenplána álggahandieđáhusa. Gáhttenplánat gusket 32 guovlluide Romssas, maiddái guovlluide maid sámit geavahit. Jos guovlluid gáhtte, de ráddje guovlluid geavaheami. IBSS-NSR gáibida gáhttenplánaid bissehuvvot dáid čuovvovaš ákkaiguin:

1) Ráđđehus nammadii ođđa Sámi vuoigatvuođalávdegotti geassemánu 1. beaivvi 2001 vai lávdegoddi čilge sámi álbmoga vuoigatvuođadili go lea sáhka eatnamiid ja čáziid oamasteamis, hálddašeamis ja geavaheamis sámi guovlluin Finnmárkku lullelis. Lávdegoddi galgá čielggadit dálá vuoigatvuođadili ja árvvoštallat makkár vuoigatvuođadiliid ferte rievdadit vai nanne sámi álbmoga vuoigatvuođa geavahit ja ávkkástallat sámi geavahanguovlluid luondduresurssaid.

Lávdegoddi galgá maid identifiseret sámi geavahanguovlluid iežas mandáhta olis ja ILO-konvenšuvnna nr. 169 artihkkal 14 nr. 2 olis.

IBSS-NSR imáštallá go Stáhta eiseválddit, Birasgáhttendepartemeanta ja Romssa Fylkkamánni, álggahit dákkáraš stuora gáhttenplánaid juste go nubbi Sámi vuoigatvuođalávdegoddi lea bargamin dárkilis guorahallanbargguid čielggadit eatnamiid ja čáziid vuoigatvuođagažaldagaid Romssas, Nordlánddas ja lulás.

IBSS-NSR mielas ii oro heivemin ahte Stáhta nuppi dáfus nammada Sámi vuoigatvuođalávdegotti mii galgá buktit cealkámuša sámi álbmoga eatnamiid ja čáziid geavaheamis, ja nuppi dáfusgis Stáhta bidjá johtui stuora ja viiddis gáhttenplánaproseassaid Sámi vuoigatvuođalávdegotti mandáhtaguovllus.

IBSS-NSR ii dohkket dákkár bargovugiid, iige ane dan luohtehahttin.

IBSS-NSR gáibida soahkemehciid gáhttenplánaid bissehuvvot 32 guovlluin dassá go Sámi vuoigatvuođalávdegoddi II lea buktán ovdan konklušuvnna ja čielggadeami.

2) Stuoradiggedieđáhusas nr. 44 (2004-2005) “Sámedikki doaimmaid birra 2004” boahtá ovdan makkár oaidnu Sámedikkis lea gáhttenplánaid ektui. Stuoradiggedieđáhusas nr. 44 maid boahtá ovdan ahte Ealáhus- ja kulturlávdegotti eanetlogu prinsihpalaš oadnu lea ahte Sámedikki ferte váldit fárrui plánabargguide ja mearridanproseassaide vai doahttala Vuođđolága § 110 a, ILO-konvešuvnna nr. 169 ja ON siviila ja politihkalaš vuoigatvuođaid konvenšuvnna. Sámediggi lea mearridan sámi guovlluid gáhttenplánabargguid njuolggadusaid.

IBSS-NSR dieđu mielde ii leat Sámediggi mielde 32 soahkemeahcceguovllu gáhttenplánaproseassas. IBSS-NSR ii dohkket ahte Birasgáhtteneiseválddit ja Romssa fylkkamánni dán láhkái barge, eai ge váldde vuhtii sámiid bajimus eiseválddi, namalassii ámedikkki, eai ge siđa Sámedikki searvat dákkár viiddis gáhttenplánaproseassaide mat maiddái gusket sámi geavahanguovlluide.

IBSS-NSR gáibida ahte Birasgáhtteneiseválddit ja Romssa fylkkamánni váldet Sámedikki mielde gáhttenplánabargui.

IBSS-NSR prinsihpalaš oaidnu lea ahte Sámedikkis galgá leat hálddašanovddasvástádus buot sisabáhkkemiin sámi guovlluin.

3) Miessemánu 11. beaivvi 2005 vuolláičáliiga gieldda- ja guovlluministtar ja Sámedikki presideanta šiehtadusa ja soabaiga Stáhta eiseválddiid ja Sámedikki galgat čađahit konsultašuvnnaid. Sámit leat Norgga eamiálbmot ja sámiid galgá konsulteret dakkár áššiin mat gusket sámiide. Dát vuoigatvuohta lea ILO-konvenšuvnna nr. 169 olis.

IBSS-NSR dieđu mielde eai leat leamaš konsultašuvnnat dán áššis vaikkovel gáhttenplánat gusket maiddái sámi guovlluide. Dát ii mange láhkái nanne min luohttámuša eiseválddiide. IBSS-NSR jearrá mot Stáhta eiseválddit leat áigumin čuovvolit konsultašuvdnašiehtadusa?  Iihan sáhte leat dušše Sámedikki geatnegasvuohta ja ovddasvástádus čuovvolit šiehtadusa. Stáhta eiseválddit buot dásiin fertejit bearráigeahččat ahte konsultašuvdnašiehtadus čuvvojuvvo. Konsultašuvdnašiehtadus lea Stáhta politihkalaš vuogádaga ja eamiálbmogiid ođđalágan bargovuohki, ja dan ferte čuovvolit.

IBSS-NSR gáibida ahte Birasgáhttendepartemeanta ja Romssa fylkkamánni čuovvolit konsultašuvdnašiehtadusa gáhttenplánaproseassas. IBSS-NSR ii ane Birasgáhtteneiseválddiid ja Romssa fylkkamánni 32 guovllu gáhttenplánaid álggahanmearrádusa lágalažžan sámi álbmogii, nu guhká go Sámediggi ii leat doarvái bures mielde barggus.

Dearvvuođaiguin

May-Tove Johnsen, jođiheaddji                       Ann-Mari Thomassen, čálli