Čállán Randi A. Skum,

NSR 1. evttohas Gaska-Romssas

Norgga Sámiid Riikkasearvi (NSR) lea máŋga jagi bargan vai sámit dohkkehuvvojit sierra álbmogin, earret eará danne vai sámi álbmoga eallindilli buorránivččii. Vaikko bargu lea leamaš áddjás bargu, de lea leamaš sihke mávssolaš ja dehálaš dán láhkái ovdánahttit sámi servodaga, ja mávssolaš juohke ovtta sápmelažžii.

Dearvvašvuođadivššu vuostáiválddedettiin olmmoš lea dávjá rašes ja hearkkes dilis. Máŋgasiin lea olu oktavuohta dearvvašvuođabálvalusain eallinagis, riegádeamis gitta vuorasmanbeaivvi rádjái. Stuora luohttevašvuođain mii oskkildit eallima ja dearvvašvuođamet dearvvašvuođaásahusaide. Dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvalusas lea stuora ovddasvástádus veahkehit sin geain lea eará giella ja kulturduogáža geažil leat eará oainnut buozalmasvuođa, dearvvašvuođa ja dálkkodanvugiid hárrái.

Muhtun Davvi-Norgga buohcceviesut geavahit sámegielgalbbaid, ostet sámi aviissaid, skáhppojit sámegieloahpaheaddji UNN buohcceviesu skuvlii, fállet dulkabálvalusa jnv. Dát leat buorre, muhto Norgga Sámiid Riikkasearvi oaivvilda ahte ain lea olu bargu mii ferte dahkkojuvvot ovdal go sámi pasieanttain leat ovttadássásaš dearvvašvuođa­fálaldat.

Lávdaduvvon bálvalusat leat dárbbašlaččat

Mii geat orrut Davvi-Norggas beassat atnit ávkki Romssa universitehtabuohcceviesu sierragelbbolašvuođas. Mii geat orrut Gaska-Romssas oažžut iežamet lagašbirrasis divššu váttis dávddain. Nie ii leat buot sámi guovlluin. Máŋga sámi pasieantta šaddet guhkás mátkkoštit dikšobáikái, guhkás eret fulkkiin ja lagašbirrasis. Jos leat sámegielat bargit ja bargit geat áddejit sámi kultuvrra, de šaddá veaháš álkkit váttis dilis.

Davvi Dearvvašvuođadoaimmahaga stivrras leat sierranas hástalusat go lea sáhka bisuheames ja buorideames lávdaduvvon struktuvrra mii dál lea dearvvašvuođaásahusain. Dehálaš lea lasihit guorahallamiid ja divššuid mat dáhpáhuvvet telemedisiinna bokte, danne go lea sáhka guhkes gaskkain, muhto maiddái danne go dalle lea buoret vejolašvuohta oažžut oahppan dulkka.

Sámi fáttát vuođđooahpahusain

Leat unnán sámegielat dearvvašvuođabargit ja bargit geain lea máhttu sámi kultuvrra birra. NSR mihttomearri lea ahte sámi fáttát galget obligatuvrralaččat oahpahuvvot buot dearvvašvuođasuorggi vuođđo- ja joatkkaoahpuin. Addá oadjebasvuođa go iežas giela beassá hupmat eallima krisain, buozalmasvuođas ja eallima loahpas, ja dat leage hui mávssolaš. Dearvvašvuođabargiin ferte leat sámegielgelbbolašvuohta ja máhttu sámi kultuvrra birra vai oadjebasvuohta dovdo ja gulahallan doaibmá, ja dikšu šaddá buorre.

Suohkandearvvašvuođabálvalus

Balddihahtti lea lohkat mot fuolahusdárbbašeaddji vuoras olbmot Romssas šaddet buohcceviesu ja suohkana gaskkas johtit. Sámi jieanstuslohku lea lassánan 2254 olbmuin ja gávpot­guovlluin lassána buot eanemus. Eamiálbmotgávpogis Romssas váilojit dikšofálaldagat vuoras olbmuide, ja dát vuorrástuhttá. Prognosat čájehit ahte vuorrásiid lohku lassána, dasto lassánit maiddái sámegielat vuorasolbmot ja vuorasolbmot geain lea sámi duogáš. Lea hoahppu gávdnat čovdosiid sihke dálá vuorasolbmuide, ja boahttevaš buolvvaid vuorasmanbeaivái.

Mu mielas lea dehálaš ahte dearvvašvuođabargit dain guovlluin gos orrot sápmelaččat ohppet sámi dilálašvuođaid birra. Romssa suohkana ektui sáhttá ovdamearkka dihte evttohit ”ustitgávpogiid/gilážiid” sámi guovlluin. Sáhttá ovttas lágidit sámegielkurssaid ja ordnet hospiterema ustitgieldda ásahusain. Ovdamearkka dihte lea Kárášjoga dearvvašvuođa­guovddážis kultuvrralaččat heivehuvvon fálaldat vuorasolbmuide, ja maid erenomážit heivehuvvon fálaldat demeantabuhcciide. Dan galggaše eará guovllut atnit buori ovdamearkan, ja oahppat das.

Ovttadássásaš fálaldagaid koordineren

Sámedikki sadjásašpresideanta Ragnhild Lydia Nystad (NSR) lea olu ja duođalaččat bargan vái sápmelaččaide šaddet ovttadássásaš dearvvašvuođa- ja sosiálafálaldagat. Lea aitto čielgan ahte galgá ásahuvvot koordinerheaddji orgána sámi dearvvašvuođa- ja sosiálaáššiin. Dát šaddá hui dehálaš ásahus mii galgá čohkket Sámedikki, Dearvvašvuođa- ja sosiáldepartemantta, Bargo- ja fuolahusdepartemeanta ja Gielda- ja guovlodepartemeantta gealbbu. Mus leat stuora vuordámušat dán oktavuođaforuma doibmii boahtte sámediggeáigodagas. Foruma ásaheapmi konkretisere ovddasvástádusáššiid ja sihkkarastá fágalaš barggu kvalitehta.

Sámi dearvvašvuođafágat leat ovdáneamen, ja lea dárbu sihke eambbo oahpahit, fágaid ovdánahttit ja dutkama lasihit sámi dearvvašvuođa birra. Dearvvašvuođasuorgi dárbbaša fágaolbmuid, ja go čalmmustahttá sihke vuođđooahpahusa ja dutkama, de dat addá buori bohtosiid servodahkii ja lea maid mávssolaš oktonas olbmui.

Buozalmasvuođas ja gillámušain lea sierranasat dehálaš ahte kultuvra adnojuvvo árvvus ja mii beassat dovdat ipmárdusa. Danne áigu Norgga Sámiid Riikkasearvi (NSR) ain bargat vai dearvvašvuođasuorgi váldá ovddasvástádusa sámi álbmoga ovddas.

Randi A. Skum randiskum@hotmail.com mob. tel. 970 90338

Preassagovat Randi A. Skum http://www.nsr.no/Files/Kandidater/Randi%20Skum%204.jpg:

http://www.nsr.no/Files/Kandidater/Randi%20Skum.jpg

Eambbo Randi A. Skum birra: http://www.nsr.no/website.aspx?objectid=1&displayid=9370

Eambbo NSR birra nsr.no