Carsten Smith lea cealkán mearrasámi kultuvra lea jávkamin. Mii leat máŋgii dáhtton doaibmabijuid mat nannešedje mearrasámi boahtteáiggi. Muhto guolásteddjiid lohku lea njiedjan ja viesuin čuovggat jáddan.
Guhká barggaimet ovdal go čielggadus ”Vuoigatvuohta guolástit Finnmárkku rittus” viimmat almmuhuvvui 18.02.08. Sámediggi ja sámedikki dalá presideanta Aili Keskitalo (NSR) lei háliidan guorahallat olles rittu gos mearrasámit orrot, muhto guolástusdepartemeanta i miehtan. Dat lei váivi, muhto lihkus guolástusministtar dál aŋkke lea cealkán ahte “Lávdegotti barggu ferte vel buoret konkretiseret – ja ferte guorahallat olles rittu gos mearrasámit orrot, maiddái lulábealde Finnmárkku”.
Historjjálaš vejolašvuohta
NSR lei njunnošis barggus mearrasámi vuoigatvuođaid ovddas, ja illudeimmet duođaid go Sámi vuoigatvuođalávdegotti árvalus, mii čielggadii Romssa ja lullelis riddoguovlluid, lihkus válddii fárrui mearrasámiid vuoigatvuođaid bivdit mariinna resurssaid ja searvat guolástusa hálddašeapmái. Go “Ođđa sámevuoigatvuohta” sáddejuvvui gulaskuddamii, de celkojuvvui ahte riddoguolástuslávdegotti árvalusa ja Sámi vuoigatvuođalávdegotti árvalusa ferte geahččat oktanis.
NSR lea máŋga jagi fuomášahttán movt mearrasámi kultuvrrain geavvá, go vuoigatvuođat jávket, go resurssaid alde ferte doarrut ja go earát báhkkejit bivdit nu ahte guolli nohká ja mearrasámi servodat geahnohuvvá. Riddoguolástuslávdegotti árvalus oktan “Ođđa sámevuoigatvuođain” lea buorre riddoguovllu ássiide, muhto hoahppu gal lea.
Hui váttis lea čađahit árvalusaid, danne go ráđđehus juste dál lea nuppástuhttimin guolástushálddašeami. Sámediggi (maid NSR jođihii) váruhii ja celkkii ahte berre vuordit. Strukturerenášši lei ovddeš guolástusministara, Svein Ludvigsena, politihkka ja Bargiidbellodat lei dan vuostá. Muhto Helga Pedersen han lea vel eambbo struktureren, ja bidjan strukturereneriid 11 mehter guhkkosaš smávvafatnasiidda. Nubbi eará maid ráđđehus lea báhkkemin olbmuid ala, lea vilda mariinna resurssaid lága. Sámi vuoigatvuođat eai leat vel čielgan. Ja go čađaha nuppástusdoaimmaid, seammás go čielggada vuoigatvuođaid, de olbmo eai dieđe masa galget jáhkkit. Jos maŋŋá fas ferte nuppástuhttit, de sáhttet šaddat riiddut.
NSR mearrasámiid ovddas
Sámi guolástusvuoigatvuođat leat leamaš fárus NSR barggus álo. Vuosttaš riikkačoahkkimis gáibideimmet ahte vuonaide eai galgan beassat snurparat ja feastonuohttefatnasat. Dál, 40 jagi maŋŋá, dohkkehuvvo várra min gáibádus. Váivi go riddodorski masá juo jávkkai, ovdal go earátge válde dán ášši duođas.
Ráđđehus buvttii gal ”reabbádieđáhusa”, muhto NSR nagodii Sámedikkis oažžut ovttajienalaš mearrádusa gonagasreabbá hárrái. Guolásteaddjit sámi vuotna- ja riddoguovlluin eai beassan vuos smávvafatnasiin reappáid bivdit, muhto baicce stuorra “amas” fatnasat gal besse bivdit nu ollu go nagodedje. NSR lea ilus go ráđđehus čuovui NSR ja Sámedikki dán áššis.
Biillain ii galgan leat lohpi fievrridit guliid vuostáiváldimii. Guolástusdirektoráhtta áiggu bissehit. Muhto, Sámediggi (ja mun muittuhan ahte NSR jođihii Sámedikki) gulahalai guolástusdirektoráhtain ja fuomášuhtii ahte ná ii sáhte láhttet, ná ii čuoččo láhkaásahusas. Nu čovdojuvvui diet ášši maid.
NSR áigu ain ovddidit mearrasámi ášši sihke Sámedikkis ja eará riikkadási ja riikkaidgaskasaš forain.
Ovddasguvlui
NSR deattuha ahte lávdegottit vuđolaččat leat guorahallan sihke guolástusfágalaččat ja juridihkalaččat, dakkár ovdáneami mii ceavzá áiggi mielde. Lávdegottit leat cealkán ahte mearrasámiin leat vuoigatvuođat ja buktán mávssolaš árvalusaid. Vuoigatvuođaid ferte váldit mielde lágaide. NSR mielas ferte buot láhkaárvalusaid geahččat oktanis, ja álo bearráigeahččat ahte sámi bealli lea fárus, olles sámi guovllu ovddas. Maŋŋá válggaid, lea NSR áigumuš bures gulahallat buot guovddáš eiseválddiin ja buori vuoiŋŋain šiehtadallat daid áššiid mat nannejit ealás mearrasámi kultuvrra.
NSR atná hui mávssolažžan ahte lágat doahttalit álbmotrievtti gáibádusaid.
Kommenter denne artikkelen