Árvalus áššis 32/08, NSR ja  SáB

Sámi ásahusovdánahttin

Sámediggi oaivvilda ahte báikkálaš, regiovnnalaš ja našuvnnalaš sámi ásahusat leat dehálaš arenat sámi servodaga ovdáneapmái. Iešmearrideami ektui lea dehálaš ahte álgoálbmogat ieža besset váldit ovddasvástádusa iežaset boahtteáiggis, muhto dan eai sáhte dahkat go eai leat doarvái resurssat, gelbbolašvuohta ja ovdánahttojuvvon ásahusat iešguđetlágan servodatsurggiin. Demokratiija-perspektiivvas lea dehálaš láhčit dili vai olbmot besset aktiivvalaččat searvat dán servodathuksemii. Dat leat prinsihpat maid vuođul Sámediggi ovdal lea hábmen kultur- ja ealáhuspolitihka aktiivvalaš šiehtadallamiid bokte nu go Dáiddáršiehtadus ja Duoji Ealáhusšiehtadus. Sámediggi berre bidjat daid seamma fátmmasteaddji prinsihpaid vuođđun go hábme iežas ásahuspolitihka; vai aktevrrat ieža besset váikkuhit politihkkaovddideami.

Sámediggái lea dehálaš mearridit buriid politihkalaš mearrádusaid nanu máhtolašvuođa vuođul sámi servodaga birra. Politihka ulbmil lea muitalit gosa mii áigut, ja movt mii galgat beassat dohko. Sámi ásahusovdáneami dieđáhusa ulbmil ferte leat guovttebealát. Dieđáhus ferte deavdit Sámedikki dárbbu čorgatvuhtii organisašuvdnamodeallaid ja stivraovddastusaid ektui, ja einnostahtti bušeahtta-meannudeami ektui. Seamma dehálaš lea ahte dieđáhus árvvoštallá movt ásahusaid sáhttá nannet vai gokčet dálá ja boahtteáiggi dárbbuid – ja movt Sámediggi sáhttá dasa váikkuhit rámmaeavttuid ja politihkalaš barggu bokte. Seammás ferte Sámediggi diehtit makkár ođđa ásahusaid lea dárbu ásahit ovddidan dihte sámi servodaga. Dakkár boahtteáiggediđolaš strategiija ii sáhte ovddidit aktiivvalaš oassálastima haga siviila sámis servodagas.

Dokumeanta maid Sámediggeráđđi lea ráhkadan ferte danne sáddejuvvot gulaskuddamii guoskevaš ásahusaide, eaiggádiidda ja eará berošteddjiide. Easka go dokumeanta lea leamaš dakkár gulaskuddamis, lea Sámedikkis doarvái buorre vuođđu árvvoštallat daid konkrehta evttohusaid mat ovddiduvvojit. Sámediggái leat boahtán čuoččuhusat ahte dokumeanttas galget leat boasttu fáktadieđut, váilevaš dieđut ja ahte ovttastahttinevttohusat eai leat doarvái bures árvvoštallojuvvon. Danne ii sáhte Sámediggi doarjut Sámediggeráđi ásahusdieđáhusa nu go dat dál lea. Sámediggi bivdá ahte ášši maŋŋel gulaskuddama ovddiduvvo dievasčoahkkimii giđđat 2009 plána hámis, vai dievasčoahkkin beassá oassálastit árvvoštallamiidda ja evttohusaide. Sámedikki ásahuspolitihkka ferte vuđolaččat geahčaduvvot, ákkastuvvot ja das ferte leat guhkesáiggi perspektiiva, danne go sámi ásahusat leat hui dehálaččat sámi servodaga boahtteáigái.